Wojna rosyjsko-ukraińska jako wyzwanie dla ludzkości

Dzisiaj zamieszczamy refleksję na temat 364 dni wojny na Ukrainie kreśloną piórem profesora Illia Kononowa, który z nami współpracuje od samego początku. Zachęcamy do lektury bardzo interesującego tekstu.

Wojna na Ukrainie trwa już od roku. Liczba zabitych wojskowych i cywilów naszego kraju prawdopodobnie przekroczyła sto tysięcy. Agresor zniszczył znaczną liczbę obiektów przemysłowych i infrastrukturalnych. Dziesiątki milionów ludzi zostało wewnętrznie przesiedlonych i wyjechało za granice.

Perspektywy zakończenia wojny są wciąż niejasne. Ale miniony rok pozwala nam wyciągnąć kilka wniosków, które są istotne nie tylko dla Ukrainy, ale także dla ludzkości.

Obecną wojnę na Ukrainie należy wyróżnić z serii wojen, które toczą się we współczesnym świecie. I nie chodzi tu o okrucieństwo, nie o potworne cierpienia ludności cywilnej, nie o bezprecedensowe wzajemne odczłowieczanie się przez przeciwników, nie o zasłonę dymną ideologicznych kłamstw, która skrywa prawdziwe wydarzenia i procesy. Jest to również typowe dla innych współczesnych konfliktów. Wojna na Ukrainie to wciąż lokalnie ograniczona wojna światowa. Na Ukrainie rozstrzyga się pytanie, jak będzie wyglądał porządek świata za 20-30 lat. Za Ukrainą stoi sojusz państw zachodnich, dzięki któremu średniej wielkości kraj był w stanie skutecznie przeciwstawić się agresji ogromnego sąsiada dysponującego nieporównywalnie dużymi zasobami.

Każda wojna tej skali powstaje w wyniku kryzysu poprzedniego modelu porządku światowego. Obecna wojna była również skutkiem destabilizacji światowego systemu kapitalistycznego i jego formy politycznej. Ten ostatni ukształtował się po 1991 roku i znany jest pod śmieszną nazwą „świata jednobiegunowego”. Został on zburzony przez ekonomiczny i polityczny wzrost Chin, pretensje Rosji do roli mocarstwa światowego, ogólne osłabienie państw narodowych w wyniku procesów globalizacyjnych, pojawienie się legalnych i przestępczych graczy niepaństwowych na światowej arenie władzy. (firm ponadnarodowych, politycznych organizacji pozapaństwowych, w tym terrorystycznych). Autorytet prawa międzynarodowego osłabł. Pierwsze budzące grozę symptomy, które o tym mówią, pojawiły się podczas rozpadu Jugosławii. Prawo do siły zaczęło się coraz bardziej umacniać kosztem upadku siły prawa.

Aneksja Krymu przez Rosję w 2014 roku, utworzenie satelickich formacji „DRL” i „ŁRL”, agresja Federacji Rosyjskiej na pełną skalę na Ukrainę, próby aneksji obwodów ługańskiego, donieckiego, chersońskiego i zaporoskiego  z najwyższą siłą wskazują na perspektywy całkowitego chaosu w systemie stosunków światowych.

Biorąc pod uwagę charakter obecnej wojny na Ukrainie, nie można jej zakończyć nawet całkowitym wyzwoleniem terytoriów ukraińskich. Aby przyszły świat stał się zrównoważony, konieczna jest zmiana samego porządku stosunków międzynarodowych.

Wojny kończą się przy stole negocjacyjnym. Wojna rosyjsko-ukraińska nie może zakończyć się negocjacjami rosyjsko-ukraińskimi. Jej zakończenie wiąże się z zorganizowaniem międzynarodowej konferencji, na której rozstrzygnięte zostaną dwa zespoły zagadnień: 1) powojenna odbudowa Ukrainy; 2) porządek świata, jego nowe kontury.

Powojennej odbudowy Ukrainy nie należy postrzegać jako dobroczynności. Po pierwsze, Ukraińcy giną nie tylko dla własnych interesów. Bez względu na to, jak niejednoznacznie to brzmi, zwycięstwo Ukrainy zapewni interesy Stanów Zjednoczonych i całego Zachodu na naszej planecie na następne 20-30 lat. Ale nie chodzi tylko o interesy Zachodu. Zwycięstwo Ukrainy powinno zapewnić taki porządek światowy, w którym główną rolę odgrywać będzie prawo, a nie siła. Dlatego Ukraińcy mają prawo liczyć na skuteczne programy odbudowy kraju. Należy powiedzieć, że Ukraina musi zostać przywrócona jako kraj z rozwiniętym przemysłem. Tylko wtedy powstaną warunki do powrotu milionów uchodźców do domu, tylko wtedy kraj może osiągnąć ogólną stabilizację. Oczywiście Ukraina nie powinna być tylko obiektem pomocy. Powojenna struktura państwa powinna opierać się na demokracji i sprawiedliwości społecznej. Ukraińcy mają prawo oczekiwać presji ze strony Zachodu na grupy rządzące na Ukrainie w celu zdemokratyzowania ich życia wewnętrznego. Dotyczy to również pluralizmu politycznego, a w jeszcze większym stopniu pluralizmu kulturowego. W powojennej Ukrainie należy położyć kres praktykom kulturowym dyskryminującym osoby mówiące po rosyjsku, polsku, węgiersku czy rumuńsku. Lista nie jest wyczerpująca. Demokratyzacja życia wewnętrznego oznacza także deoligarchizację, czyli eliminację klientelistycznej struktury gospodarczej i politycznej struktury kraju. Oczywiście w obecnych warunkach transnarodowe korporacje zajmą miejsce własnych oligarchów. I już teraz trzeba pomyśleć o ich miejscu w życiu Ukrainy, bo one też mogą stać się źródłem korupcji i zacofania.

Powojenny porządek świata zakłada stworzenie systemu powszechnego bezpieczeństwa. Jego zaopatrzenie w blok obarczone jest kolejnym wybuchem wojny w walce o hegemonię. Może wykraczać poza poszczególne kraje, a świat może spłonąć w nuklearnym płomieniu. Nie wiem, jakie powinny być zasady i zarysy systemu bezpieczeństwa powszechnego. Podejrzewam, że nikt tego nie wie. Ale jeśli nie rozwiążemy tego problemu, to będziemy musieli stwierdzić, że ludzkość stoi w obliczu kryzysu egzystencjalnego, który grozi jej śmiercią

Российско-украинская война как вызов для человечества

Уже год в Украине длится война. Число убитых военных и мирных граждан нашей страны, наверное, перевалило за сотню тысяч. Агрессор разрушил значительное число промышленных и инфраструктурных объектов. Десятки миллионов людей стали внутренне перемещенными лицами и беженцами за границей.

Перспективы завершения войны пока туманные. Но прошедший год позволяет сделать несколько выводов, которые значимы не только для Украины, но и для человечества.

Нынешняя война в Украине должна быть выделена из череды войн, которые полыхают в современном мире. И дело здесь не в жестокости, не в чудовищных страданиях мирного населения, не в беспрецедентном расчеловечивании противниками друг друга, не в дымовой завесе идеологической лжи, которая окутывает реальные события и процессы. Это характерно и для других современных воен. Война в Украине – это пока локально ограниченная мировая война. В Украине решается вопрос о том, каким будет мировое устройство в ближайшие 20 – 30 лет. За Украиной стоит альянс западных стран, благодаря которому средняя по размерам страна оказалась способной успешно противостоять агрессии огромного соседа, обладающего несравненно большими ресурсами.

Любая война такого масштаба возникает в результате кризиса предшествующей модели мирового устройства. Нынешняя война тоже стала результатом дестабилизации мировой капиталистической системы и её политической формы. Последняя сложилась после 1991 г. и известна под нелепым названием «однополярный мир». Она была расшатана экономическим и политическим возвышением Китая, претензиями РФ на роль мировой мощи, общим ослаблением национальных государств в результате процессов глобализации, появлением легальных и криминальных негосударственных игроков на мировой арене власти (транснациональные компании, политические негосударственные организации, включая террористические). Авторитет международного права ослабел. Первые грозные симптомы, говорящие об этом, проявились во время распада Югославии. Право силы все больше начало утверждаться за счет упадка силы права.

Российская аннексия Крыма в 2014 г., создание сателлитарных образований «ДНР» и «ЛНР», полномасштабная агрессия РФ против Украины, попытки аннексии Луганской, Донецкой, Херсонской и Запорожской областей с предельной силой показывают перспективы полной хаотизации системы мировых отношений.

Учитывая характер нынешней войны в Украине ее невозможно завершить даже полным освобождением украинских территорий. Для того, чтобы будущий мир стал устойчивым необходимо преобразовать сам порядок международных отношений.

Войны завершаются за столом переговоров.  Российско-украинская война не может завершиться российско-украинскими переговорами. Её завершение предполагает проведение международной конференции, где будут решаться два блока вопросов: 1) послевоенное восстановление Украины; 2) мировой порядок, его новые контуры.

Послевоенное восстановление Украины не должно рассматриваться как благотворительность. Во-первых, украинцы умирает не только за свои интересы. Как это не двусмысленно звучит, но победа Украины обеспечит на ближайшие 20 – 30 лет интересы США и Запада в целом на нашей планете. Но дело не только в западных интересах. Победа Украины должна обеспечить такое мироустройство, где будет главную роль играть право, а не сила. Именно поэтому украинцы вправе рассчитывать на эффективные программы по восстановлению страны. Следует сказать, что Украина должна быть восстановлена как страна с передовой индустрией. Только тогда возникнут условия для возвращения миллионов беженцев домой, только тогда страна может приобрести общую устойчивость. Конечно, Украина не должна быть только объектом помощи. Послевоенное устройство страны должно предполагать демократию и социальную справедливость. Украинцы вправе ожидать от Запада давления на правящие группировки в Украине с целью демократизации внутренней жизни. Это касается и политического плюрализма и в еще большей степени культурного плюрализма. В послевоенной Украине должно быть покончено с дискриминационными культурными практиками в отношении носителей русского, польского, венгерского или румынского языков. Перечень не исчерпывающий. Демократизация внутренней жизни предполагает и деолигархизацию, то есть ликвидацию клиентельного устройства экономического и политического устройства страны. Конечно, в нынешних условиях на место собственных олигархов придут транснациональные корпорации. И об их месте в жизни Украины нужно думать уже сейчас, ибо они могут также стать источником коррупции и отсталости.

Мировое послевоенное устройство предполагает создание системы всеобщей безопасности. Блоковое её обеспечение чревато следующей вспышкой войны в борьбе за гегемонию. Она может выйти за пределы отдельных стран и мир может сгореть в ядерном пламени. Я не знаю, какими должны быть принципы и контуры системы всеобщей безопасности. Подозреваю, что сейчас этого не знает никто. Но если мы не решим эту задачу, то придется констатировать, что человечество столкнулось с экзистенциальным кризисом, грозящим ему гибелью.