Śmiech w czasie wojny: rosyjska agresja w politycznych karykaturach i memach-2

Dzisiaj publikujemy  drugą część  opracowania naszego analityka dr Oresta Semotiuka, który jest w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.

Ukraina i Ukraińcy to niezłomni potomkowie Kozaków

Po 24 lutego 2022 r. ukraińscy rysownicy zaczęli przedstawiać nie tylko Putina i jego zbrodnie wojenne (ataki rakietowe na budynki mieszkalne, szantaż nuklearny, masakry, grabieże dokonywane przez rosyjską armię), ale także świadczyć o bohaterstwie Sił Zbrojnych Ukrainy, aktywnie wykorzystując wizualne metafory, które pokazują ciągłość ukraińskiej tradycji wojskowej (rysunki 1 -2).

Rys.1 Viktor Holub, Ukraina                    Rys.2 Yuriy Zhuravel, Ukraina               

 

Opór Ukraińców, ich spójność i niezłomność w walce z wrogiem są również odzwierciedlone w ukraińskich karykaturach. Symbole narodowe i kulturowe (trójząb, flaga, kalina, słoneczniki), które są obecne w prawie każdej ukraińskiej karykaturze, świadczą o ciągłości tradycji kulturowej jako gwarancji naszego niezłomnego ducha (rysunki 3-4).

       

   Rys.3 Valery Momot, Ukraina          Rys.4 Olexij Kustovsky, Ukraina

Podobne motywy są również obecne w karykaturach międzynarodowych (rysunki 5-6).

Rys.5 Martin Sutovec, Slovakiа             Rys. 6 Koh Chin Tong, Singapore

Zelensky: od klauna do supermana

Od czasu rosyjskiej inwazji na pełną skalę 24 lutego 2022 r. Zełenski praktycznie zniknął z ukraińskiego dyskursu humorystycznego, w którym praktycznie „żył” od czasu swojego wyboru, będąc mocno krytykowanym za próby negocjacji z Putinem lub „zobaczenia pokoju w jego oczach” oraz nieprofesjonalizm jego zespołu.  Jak wspomniano powyżej, nasi rysownicy skupili się na wyśmiewaniu Putina i bohaterstwa ukraińskich sił zbrojnych i ludności cywilnej. Istnieją jednak również „wywrotowe” karykatury wymierzone w prezydenta Ukrainy (rys. 7) lub członków jego zespołu (rys. 8).

 

Rys.7 Yuri Zhuravel                           Rys. 8 Vitaly Cmyriov

Jeśli chodzi obraz ukraińskiego prezydenta w światowym dyskursie humorystycznym, szybko ewoluował on od pajaca do Prometeusza (rys. 9), czy Supermana (rys. 10). Ten obraz jest najczęściej spotykany u amerykańskich rysowników.

Rys .9 Marian Kamensky, Austria                      Rys. 10 Rivers, USA                   

Jednak oprócz ogólnie wspierającego humoru wymierzonego w ukraińskiego prezydenta, istnieją również przykłady humoru wywrotowego. Rysownicy skupiają się na ciągłych prośbach Zełenskiego o dostawy broni i jego zależności od Stanów Zjednoczonych (rysunek 11) oraz niszczycielskim wpływie wojny na światową gospodarkę (rysunek 12).

Rys. 11 Simon Regis, Таnzania                     Rys.12 Sem Jansen, Hollandia

Uchodźcy i zboże z Ukrainy

Temat uchodźców z Ukrainy i umowy zbożowej dominuje w karykaturach z Bliskiego Wschodu (Syria, Jordania), których mieszkańcy byli główną populacją uchodźców w UE przed rozpoczęciem agresji Rosji.  W swoich pracach rysownicy krytykują, ich zdaniem, nadmierne zainteresowanie mediów wojną rosyjsko-ukraińską i uchodźcami z Ukrainy (rys. 13) oraz podwójne standardy UE (z naciskiem na kolor skóry) w traktowaniu uchodźców z ich krajów i z Ukrainy (rys. 14).

Rys.13 Naser Jafari, Syria                                                Rys. 14 Rafat Alkhatib, Jordania

Innym tematem, któremu rysownicy z globalnego Południa poświęcają sporo uwagi, jest wpływ wojny rosyjsko-ukraińskiej na dostawy zboża z Ukrainy i blokowanie przez Rosję umowy zbożowej (rysunki 15, 16).

Rys. 15 Saad Almuhanadi, Quatar      Rys.16  Emad Hajaj, Jordania

„Prigożyn i jego „pucz”

„Pochód” Prigożyna, do Moskwy pod koniec czerwca tego roku również nie pozostała niezauważona przez ukraińskich i międzynarodowych rysowników. Główny nacisk tematyczny położony jest na wewnętrzną walkę o władzę w Rosji (rys. 17), osłabienie pozycji Putina (rys. 18) i fałszywy, „filmowy” charakter zamachu stanu (rys. 19).

Rys.17 Yuriy Zhuravel, Ukraina  Rys.18 Paresh Nath , USA     Rys.19   Andriy Petrenko, Ukraina        

Karykaturzyści skupiają się również na „kucharskiej” przeszłości Prigożyna (rysunki 20-21).

Rys.20 Wimar Fuentes, Kuba                     Rys.21 Zemgus Zaharans, Latvia

Inicjatywa Łukaszenki i przeniesienie wagnerowców na Białoruś doprowadziły do powstania nowych memów (rysunki 22-23).

Rys.22                             Rys.23

Jak widać, rzeczywisty i dyskursywny wymiar wojny rosyjsko-ukraińskiej są ze sobą powiązane. Niemal każdy epizod, każde wydarzenie jest utrwalane w karykaturach i memach, które, jak wspomniano na początku, są dokumentami epoki i jednym ze sposobów zachowania naszej pamięci kulturowej. Dyskursywny wymiar naszej wojny realizuje się nie tylko w mediach i dyskursie politycznym na poziomie narodowym i globalnym. Wymiar ten wyraźnie przejawia się również w humorze politycznym, w szczególności w licznych karykaturach i memach na Ukrainie i na całym świecie, które po 24 lutego 2022 roku stały się kolejnym świadectwem zbrodniczej natury Rosji i symbolem naszej niezachwianej wiary w Zwycięstwo.

This research is part of the project No. 2022/45/P/HS2/02536 co-funded by the National Science Centre and the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under the Marie Skłodowska-Curie grant agreement No. 945339