Strategie radzenia ze stresem wśród uchodźczyń wojennych z Ukrainy

W psychologii wyróżnia się dwie podstawowe strategie radzenia sobie ze stresem. Aktywność skierowaną na rozwiązanie problemu powodującego stres oraz aktywność skierowaną na regulację emocji z nim związanych. W pierwszym przypadku działania zmierzają do zmiany sytuacji, usunięcia przeszkody czy wyeliminowania jej przyczyn. W drugim przypadku zmierzają do poprawy samopoczucia, nastroju, uwolnienia się od negatywnych emocji strachu, gniewu, smutku wywołanych sytuacją stresową  ^[1]. W zakresie tych działań pojawia się konfrontacyjne radzenie sobie, dystansowanie się, samokontrola, poszukiwanie wsparcia społecznego, przyjmowanie odpowiedzialności, ucieczka – unikanie, planowe rozwiązywanie problemu, pozytywne przewartościowanie  ^[2].

Analogicznie jak w badaniach Diagnoza Społeczna przygotowano skalę do pomiaru reakcji na trudne sytuacje życiowe. Zadaniowe reagowanie na trudne sytuacje życiowe wskazywały odpowiedzi: „zwracam się o radę i pomoc do innych ludzi” oraz „mobilizuję się i przystępuję do działania”. Emocjonalne strategie radzenia sobie z trudnościami wskazywały odpowiedzi: „sięgam po alkohol”, „pocieszam się myślą, że mogło być jeszcze gorzej, lub że innym jest jeszcze gorzej”, „zażywam środki uspokajające”, „modlę się o pomoc do Boga”, „zajmuję się innymi rzeczami, które odwracają moją uwagę i poprawiają nastrój”^[3].  W tych pomiarach pojawiła się też strategia oznaczająca bezradność w radzeniu sobie z problemami.

Na podstawie badań obserwujemy około ¾ uchodźczyń starających się mobilizować i radzić z pojawiającymi się problemami. Nieco mniej niż połowa stara się zajmować rzeczami odwracającymi uwagę od rzeczy nieprzyjemnych. Ponad 40% respondentek zwraca się o pomoc i radę do innych ludzi.

Ponad 1/3 respondentek pociesza się myślą, iż mogło być gorzej, a póki co są w bezpiecznym miejscu. Co czwarta ankietowana modli się do Boga z prośbą o pomoc. Co piąta uchodźczyni korzysta ze środków uspokajających. Tylko 8% poddaje się, nie wiedząc co będzie.  Sięganie po alkohol jest sporadycznie stosowane.

Okazuje się, iż strategia radzenia sobie z problemami ma sporo zwolenników. Prawie ¾ bezpośrednio stara się radzić sobie z problemami, a spora kobiet stara się zwracać o radę i pomoc do innych osób.

Porównując pomiary uzyskane w drugim roku przebywania uchodźczyń w Polsce  (w stosunku do badań z 2022 r) widać pewne różnice w podejmowanych strategiach. Obecnie uchodźczynie wojenne częściej mobilizują się i starają się radzić z problemami oraz częściej zwracają się o radę i pomoc do innych ludzi. Oznacza to, zmianę strategii na bardziej aktywną i podejmowanie prób prowadzących do rozwiązania problemów.

Na podstawie zestawienia obu wyników badań widzimy, iż obecnie respondentki rzadziej niż miało to miejsce we wcześniejszych badaniach zajmują się rzeczami odwracającymi uwagę oraz pocieszają się myślą, że mogło być gorzej. Rzadziej też zwracają się o pomoc do Boga. Można stwierdzić, iż w obecnym pomiarze częściej uchodźczynie przejawiają proaktywne strategie walki ze stresem. Być może jest to związane z autoselekcją. W Polsce pozostały te kobiety, które sobie potrafiły poradzić z przeciwnościami i stosowały strategię zadaniową.

[1]  Łosiak W, Psychologia stresu. WAiP, Warszawa 2008.

[2]  Lazarus R, Folkman S, Stress, Appraisal and Coping. Springer, Now York. 1984

[3] Czapiński K, Panek T. (red.). Diagnoza Społeczna 2015, s. 268. http://www.diagnoza.com/.