Edukacja dzieci w czasie wojny na Ukrainie

Wczoraj minął 8 miesiąc od rozpoczęcia pełnoskalowej wojny na Ukrainie przez Federację Rosyjską. Jest to okazja do podsumowania pewnych kwestii z zakresu  wyzwań polityki społecznej.  Piórem prof. Liudmyla Kryvachuk zostały nakreślone główne problemy związane z edukacją w czasie wojny.  Zapraszamy do lektury.

Dzisiaj, 24 października 2022 r., minęło osiem miesięcy od rozpoczęcia przez Federację Rosyjską wojny z Ukrainą, a dziś alarmy rozbrzmiały na całym terytorium Ukrainy. Zrujnowane ludzkie życie, zginęli ojcowie i synowie, utracone dzieciństwo, ale jest niezłomny duch Ukraińców i silna wiara i wola Zwycięstwa!

Jeśli chodzi o edukację dzieci, od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę uszkodzono i zniszczono ponad 2 608 placówek edukacyjnych, 313 zostało całkowicie zniszczonych, ucierpiała również baza materialna i techniczna. W tym kontekście warto zauważyć, że już w maju 2022 r. Prezydent Ukrainy zainicjował stworzenie globalnego projektu United24, który ma zjednoczyć ludzi na całym świecie w dążeniu do pomocy krajowi. Pierwszym elementem United24 jest platforma do pozyskiwania funduszy. Osobno Narodowy Bank Ukrainy utworzył konto dla Ministerstwa Edukacji i Nauki Ukrainy w celu gromadzenia środków na rozwiązanie pilnych problemów w sferze edukacji. Kwestia przywrócenia infrastruktury edukacyjnej była głównym tematem niedawnego spotkania Ministra Edukacji i Nauki Ukrainy Serhija Szkarleta z szefem Służby ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej Komisji Europejskiej Peterem Wagnerem, które odbyło się 20 października 2022. Podczas spotkania poruszono także kwestię edukacji dzieci na Ukrainie oraz w krajach ich czasowego pobytu, projekty wsparcia psychologicznego wszystkich uczestników procesu edukacyjnego oraz udostępniania urządzeń cyfrowych.

Osobną ważną kwestią jest edukacja dzieci w warunkach wojennych. Dlatego problem funkcjonowania schronów w placówkach oświatowych, zapewnienie odpowiednich warunków w schronach jest głównym wymogiem i potrzebą bezpośredniego szkolenia w warunkach wojennych. Jednym z nich jest dostępność Internetu w schroniskach. W tym celu na Ukrainie w ramach projektu „WI-FI w schronach instytucji edukacyjnych” ukraińskie przedszkola, szkoły i uczelnie otrzymają bezpłatnie routery oraz niezbędny sprzęt do podłączenia do szybkiego Internetu w schronach. Prace koordynują Ministerstwo Edukacji i Nauki Ukrainy oraz Ministerstwo Cyfrowej Transformacji Ukrainy, biznes również jest w to aktywnie zaangażowany.

W jaki sposób każde dziecko będzie kontynuowało edukację decydują rodzice: pojawia się edukacja bezpośrednia, edukacja na odległość lub hybrydowa. Jedynym warunkiem edukacji bezpośredniej i hybrydowej jest bezpieczeństwo wszystkich uczestników procesu edukacyjnego – podkreślił Minister Edukacji i Nauki Ukrainy Serhij Szkarlet. Wszystkie instytucje edukacyjne, aby ponownie zacząć przyjmować uczniów i studentów, muszą być oceniane według różnych kryteriów, włącznie z:

• posiadaniem konstrukcji ochronnych w placówkach oświatowych zgodnie z ich przeznaczeniem;
• posiadaniem bezpiecznych warunków pobytu w placówkach edukacyjnych dla uczestników procesu edukacyjnego;
• możliwością przerwania nauczania w przypadku pojawienia się sygnału „alarm powietrzny”.

Obecnie, według informacji Ministra Edukacji i Nauki Ukrainy Serhija Szkarleta, 62,2% wszystkich placówek edukacyjnych posiada struktury ochronne do prowadzenia nauczania w trybie stacjonarnym.

A teraz najpilniejszym pytaniem jest, jak zorganizować edukację dzieci w warunkach aktywnych masowych uderzeń rakietowych. Po 10 października 2022 r. szkoły, przedszkola i uczelnie przeszły na edukację na odległość, a od 17 października część z nich stopniowo powraca do zwykłego formatu pracy. Na przykład placówki edukacyjne w obwodzie kijowskim (Київська обл.) będą pracować zdalnie od 24 do 28 października, szkoły obwodzie rówieńskim (Рівненська обл.) z powodu problemów z dostawami prądu i wody w związku z atakami rakietowymi wojsk rosyjskich będą na wakacjach od 24 do 28 października. Dlatego każdy obwód ma swoją specyfikę, swoje podeście w organizacji procesu edukacyjnego w czasie stanu wojennego, w zależności od sytuacji w obwodzie. Jednocześnie pojawia się niezwykle ważny problem związany ze stanem psycho-emocjonalnym dzieci.

W tym kontekście warto też powiedzieć kilka słów o Ukraińskiej szkole na odległość (Українська дистанційна школа), która działa na terenie obwodu lwowskiego (Львівська обл.), jest ona dostępna dla uczniów z całej Ukrainy oraz z zagranicy. Powstała z inicjatywy Departamentu Oświaty i Nauki Lwowskiej Obwodowej Administracji Wojskowej wraz z Centrum innowacyjnych technologii edukacyjnych Instytutu Prawa, Psychologii i Innowacyjnej Edukacji Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska” zaraz po rozpoczęciu inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Celem szkoły jest zapewnienie dostępu do wysokiej jakości edukacji dzieciom, które z powodu wojny zostały zmuszone do opuszczenia swoich domów. Do szkoły uczęszczają uczniowie klas 5–11, którzy z powodu wojny:

• przebywają za granicą,
• na terytoriach czasowo okupowanych,
• są osobami wewnętrznie przesiedlonymi.

Jednakże, największe problemy występują jednak na czasowo okupowanych terytoriach ukraińskich. Na przykład, ze słów burmistrza Iwana Fedorowa, w tymczasowo okupowanym Melitopolu szkoły są „strzeżone” przez uzbrojonych żołnierzy. Rano po rozpoczęciu zajęć zamykają pomieszczenia, uniemożliwiając rodzicom wejście do budynku. Pod koniec dnia szkolnego, po dodatkowej kontroli, uczniowie są wypuszczani na zewnątrz. W Zaporożu w wyniku ostrzału zniszczono 79 szkół i 35 przedszkoli.

Kolejny fakt, który stanowi naruszenie prawa międzynarodowego w zakresie ochrony praw dziecka, Konwencji ONZ o prawach dziecka. Rosyjscy okupanci wywieźli z tymczasowo okupowanych terytoriów ukraińskich obwodów chersońskiego i zaporoźskiego (Херсонська обл. і Запоріжська обл.) na terytorium okupowanego Krymu prawie 2 000 dzieci (1 939 dzieci). Dzieci są w Jewpatorii. Rosyjscy najeźdźcy planują odesłać deportowane dzieci do krymskich szkół od 24 października 2022. Według informacji Centrum Zasobów Tatarów Krymskich okupanci poinformowali dyrektorów szkół krymskich, że „w celu ochrony dzieci przed zagrożeniem, zgodnie z decyzją administracji”, dzieci mogą być ewakuowane bez zgody rodziców. Większość dzieci nie jest sierotami, to znaczy mają rodziców na Ukrainie. Obecnie dzieci są w trudnym stanie psychicznym, są przestraszone.

Niestety, wiele ukraińskich dzieci nie ma możliwości powrotu do zwykłej edukacji na Ukrainie i sporo z nich uczęszcza  do szkoły za granicą. Spośród prawie 800 tys. ukraińskich dzieci w Polsce, 200 tys. osób jest zarejestrowanych w polskim systemie oświaty, około 300 tys. uczniów uczestniczy w edukacji na odległość w placówkach oświatowych na Ukrainie. Łącznie w polskich szkołach uczy się ponad 300 tys. ukraińskich dzieci, z czego ok. 200 tys. osób to te, które przybyły do ​​Polski po 24 lutego 2022.